کد مطلب:47731 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:577

گنجینه پرسمان » قرآن

الف) منظور از شنبه در آيه 65 سورة بقره چيست؟ ب) اين روز چه حرمتي داشته است؟ ج) آيا معناي آيه با آيات پيشين ارتباط دارد؟

الف) سرگذشتي كه آيه 65 بقره و آيه بعد و نيز آيات 163ـ166 سورة اعراف آن را بيان داشته، مربوط به جمعي از بنياسرائيل است كه در ساحل يكي از درياها (ظاهراً درياي احمر بوده كه در كنار سرزمين فلسطين قرار دارد) در بندري به نام ايله (كه امروزه به نام بندر ايلات معروف است) زندگي ميكردند.

از طرف خداوند سبحان براي آزمايش و امتحان، به آنان دستور داده شد كه روزهاي شنبه به صيد ماهي نپردازند. ولي مردم بناي بر قانونشكني گذاشتند و ابتدا با حيلة شرعي ـ به وسيلة كندن حوضچهها و يا انداختن قلابها ـ كار خود را شروع كردند (ماهيها را روزهاي شنبه در حوضچهها و يا قلابها به دام ميانداختند و روزهاي بعد آنها را از آب ميگرفتند). اين كار، نافرماني و گناه را در نظر آنها كوچك جلوه داد و آنان را در برابر شكستن احترام روز ممنوع، جسور ساخت. كم كم در برابر فرمان الهي بيباك شده، در روزهاي شنبه به طور علني و با بيپروايي به صيد ماهي مشغول شدند و از اين راه مال و ثروت فراواني فراهم ساختند; زيرا ماهيان (براي امتحان آنها و به دستور پروردگار) روز شنبه در روي آب آشكار ميشدند و در غير روز شنبه كمتر به سراغ آنها ميآمدند (اعراف، 163) وضع چنين بود تا اينكه عذاب سخت الهي فرود آمد و گناهكاران و كساني را كه امر به معروف و نهي از منكر نميكردند به كام خود فرو برد (از مجموع آيات قرآن استفاده ميشود كه هر دو گروه مجازات شدند، ولي مجازات مسخ، تنها مربوط به گنهكاران بود و مجازات ديگران احتمالاً هلاكت و نابودي بوده است، هر چند گنهكاران نيز چند روزي پس از مسخ شدن ـ طبق روايات ـ هلاك شدند.(ر.ك: تفسير نمونه، آيةالله مكارم شيرازي و ديگران، ج 6، ص 418ـ428، دارالكتب الاسلامية.)

بيشتر مفسران بر اين باورند كه مسخ جسماني بوده است و روايات نيز اين باور را تأييد ميكند.(تفسير نمونه، آيةالله مكارم شيرازي و ديگران، ج 6، ص 425، دارالكتب الاسلامية.)

ب) 1. سبت در اصل به معناي تعطيل كردن كار براي استراحت است. در آيات متعددي سبت به اين معنا آمده است; وَ جَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا;(نبأ،9)و خواب شما را ]ماية[ آسايش گردانيديم. روز شنبه را از اين جهت يوم السبت ميناميدند كه يهود برنامه كسب و كار معمولي خود را در آن تعطيل ميكردند، سپس اين نام براي اين روز در اسلام باقي ماند هر چند روز تعطيلي نبود.

سبت به معناي شنبه و روز تعطيلي يهود، شش بار در قرآن آمده است.(قاموس قرآن، سيد علي اكبر قرشي، واژة سبت.)

2. شنبه و تحريمهاي آن براي يهود به عنوان يك امتحان سخت قرار داده شد; إِنَّمَا جُعِلَ السَّبْتُ عَلَي الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ وَ إِنَّ رَبَّكَ لَيَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَـَمَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ;(نحل،124) ]بزرگداشت[ شنبه، بر كساني كه دربارة آن اختلاف كردند مقرر گرديد و قطعاً پروردگارت روز رستاخيز ميان آنان درباره چيزي كه در مورد آن اختلاف ميكردند، داوري خواهد كرد. بنابراين، چون تعطيلي اين روز جنبهي فوق العاده و مجازات داشته نميتوان به آن استناد كرد و قداست و حرمت روز شنبه را استنباط كرد.(ر.ك: الميزان، علامه طباطبايي;، ج 12، ص 369، جامعه مدرسين.)

حتي در برخي از نقلها آمده است: حضرت موسيغ بنياسراييل را دعوت به احترام و تعطيل روز جمعه كرد كه آيين حضرت ابراهيم بود، اما آنان به بهانهاي از آن سرباز زدند و روز شنبه را ترجيح دادند، خداوند روز شنبه را با شدت عمل و محدوديتهايي براي آنان قرار داد.(بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 4، ص 49، مؤسسة الوفأ.)

بهترين دليل بر اين مسأله اين است كه يهود حتي در اين روز انتخابي خود نيز اختلاف كردند، گروهي آن را ارج نهادند و احترام نمودند و گروهي نيز احترام آن را شكستند و به كسب و كار پرداختند و به مجازات خداوند گرفتار شدند. اين گروه معروف به اصحاب السبت هستند كه شرح ماجراي آنان در آيات 163ـ166 آمده است.(تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 11، ص 251، دارالكتب الاسلامية.)

3. بر فرض روز شنبه در بين يهوديان از اهميت ويژهاي برخوردار باشد، آن مختص يهود است و براي ما مسلمانان با توجه به نسخ شرايع پيشين قداست و حرمتي از اين جهت ندارد.

4. يادآوري و تكرار سرگذشت و تاريخ گذشتگان، با توجه به هدفي است كه قرآن كريم درباره هدايت انسانها دارد. چرا كه يادآوري سرنوشت افراد، سبب آگاهي و عبرت ما انسانها ميشود.